Kontent qismiga oʻtish

Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrgatish

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrgatish (TESL) yoki boshqa tillarda soʻzlashuvchilarga ingliz tilini oʻrgatish (TESOL) birinchi tili ingliz tili boʻlmagan talabalarga ingliz tilini oʻrgatish uchun atamalar hisoblanadi. TESL, TEFL va TESOL atamalari sinfning joylashuvi va oʻquvchilar soniga qarab farqlanadi. [1] TEFL ingliz tili asosiy til boʻlmagan mamlakatlarda mavjud ingliz tili dasturlari hisoblanadi. TEFL dasturlari til maktabida yoki oʻqituvchi bilan alohida oʻqitilishi mumkin. Baʼzi ish oʻrinlari uchun minimal TEFL talabi 100 soatlik kursni tashkil qiladi, shunga qaramasdan 120 soatlik kurs qatʼiy tavsiya etiladi, chunki u koʻpincha yuqori maoshli oʻqituvchi lavozimlarini egallash imkonini beradi. [2] TESL va TESOL ingliz tilida soʻzlashuvchi mamlakatlarda uchraydigan ingliz tili dasturlarini ham oʻz ichiga oladi. Koʻpincha, bu kabi dasturlar chet elga koʻchib kelgan (vaqtinchalik yoki doimiy boʻlmagan maktab yoki ish uchun) yoki oilalari uyda boshqa tilda gaplashadigan aholiga xizmat qiladi. TESOL – bu TEFL va TESL dasturlarini oʻz ichiga olgan katta atama boʻlib, ingliz tilini oʻqitish sohasida keng qabul qilingan atama hisoblanadi. TEFL oʻqituvchilari ingliz tilida soʻzlashuvchi yoki ona tilisi ingliz tili boʻlmagan oʻqituvchilar boʻlishi mumkin.

Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrgatish eskirgan atama hisoblanadi, chunki talabalar ingliz tilini oʻrganishdan oldin bir nechta tillarda ham gaplasha olishlari mumkin. [3] Ingliz tilini oʻz mamlakatida, odatda, maktabda oʻrganayotganlar, EFL (Ingliz tili chet tili sifatida) oʻrganayotgan talabalaridir. [4] Umuman olganda, ingliz tilini oʻrganayotgan talabalar ELS(ingliz tilini oʻrganuvchilar) deb ataladi.

Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrgatish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrgatish (TESL), birinchi tili ingliz tili boʻlmagan (yaʼni ona tilisi ingliz tili hisoblanmagan) talabalarga ingliz tilini oʻrgatishni anglatadi. Oʻqituvchilik kasbi tarixan TEFL va TESL uchun turli nomlardan foydalangan; ammo, boshqa tillarda soʻzlashuvchilarga ingliz tilini oʻrgatishning umumiy atamasi (TESOL) kasbni tasvirlash uchun tobora koʻproq foydalanib kelinmoqda. TESOL katta atama sifatida TESL va TEFL ni ham qamrab oladi. [5]Ingliz tilini ona tili sifatida soʻzlashuvchilar ham, boshqa tilda soʻzlashuvchilar ham ingliz tili oʻqituvchisi boʻlish uchun muvaffaqiyatli oʻqitiladi. Ingliz tilini ikkinchi til sifatida oʻrganuvchilarga yoki ELLlarga ingliz tilini oʻrgatishda, ingliz tilini bilish darajasini aniqlash uchun yozma va ogʻzaki testlarni topshirish tavsiya etiladi, lekin har doim ham talab qilinmaydi. [6]

Oʻqitish texnikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kommunikativ tilni oʻrgatish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kommunikativ tilni oʻqitish (CLT), tilni oʻrganishning ham vositasi, ham yakuniy maqsadi sifatida muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Bir qator tanqidlarga qaramay, [7] kommunikativ tilni oʻqitish xususan, Yaponiya, Tayvan, [8] va Yevropada mashhur boʻlishda davom etmoqda. Hindistonda CBSE (Oʻrta taʼlimning markaziy kengashi) ham oʻzining filiallarida ushbu yondashuvni qoʻllagan.

Soʻnggi yillarda, CLT da vazifaga asoslangan til oʻrganish yondashuvi keng tarqaldi. Tarafdorlarning fikricha, CLT – nutq, yozish, tinglash va oʻqish koʻnikmalarini rivojlantirish va takomillashtirishda muhim ahamiyatga ega va bu esa oʻquvchilarning oʻzaro muloqot qilmasdan faqatgina oʻqituvchini passiv tinglashga toʻsqinlik qiladi. Dogme [9] xuddi shunday kommunikativ yondashuv boʻlib, u nashr etilgan darsliklarsiz oʻqitishni ragʻbatlantiradi va shu bilan birga oʻquvchilar va oʻqituvchi oʻrtasidagi suhbat aloqasiga eʼtibor beradi. [10]

Aralashtirilgan oʻrganish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aralashtirilgan taʼlim multimedia elementlari (kompyuter yordamida til oʻrganish deb ham ataladi) birikmasi boʻlib, virtual oʻquv muhiti (VLE) ga sinfda oʻqitish, oʻqituvchi va tengdoshlar yordamida erishiladi. Aralashtirilgan taʼlim texnologiyasidan foydalanib, oʻquvchilarga video va boshqa multimedia turlari orqali, oʻqituvchi ishtirokisiz ham katta hajmdagi tushunarli maʼlumotlarni taqdim eta oladi.

Onlayn sinf[tahrir | manbasini tahrirlash]

Texnologiyadagi yutuqlar TEFL malakasini onlayn tarzda olish imkonini ham yaratib beradi. Talabalar Britaniya Kengashi yoki Cambridge TESOL kabi tashkilotlar tomonidan akkreditatsiya qilingan onlayn darslarga yozilishlari mumkin. TEFL uchun yagona umumiy akkreditatsiya organi mavjud emas, ammo xususiy notijorat kompaniyalari akkreditatsiya filiallarini yaratishlari va mijozlarni aldash uchun foydalanishlari ham bugungi kunda maʼlum. [11]

Oʻquv materiallari talabalarni sinovdan oʻtkaziladigan modullarga boʻlingan. Qoʻllab-quvvatlash, yaʼni talabalarga yordam berish repetitorlar tomonidan amalga oshiriladi va repetitorlarga elektron pochta orqali murojaat qilish mumkin. Oxirgi modulni muvaffaqiyatli tugatgandan soʻng, talabaga raqamli shaklda keladigan yoki talabaning manziliga joʻnatilishi mumkin boʻlgan sertifikat beriladi. Bunday sertifikatni olish foydali boʻlishi mumkin, chunki koʻplab ish beruvchilar TEFL sertifikatini talab qiladi.

TEFL oʻqituvchilari uchun malaka[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malaka talablari bir mamlakatdan boshqa mamlakatga qaraganda va bir mamlakat ichidagi ish beruvchilar orasida sezilarli darajada farq qiladi. Koʻpgina muassasalarda ilmiy daraja yoki oʻqituvchilik sertifikatisiz dars berish ham mumkin. Baʼzi muassasalar, misol uchun, TESOL darajasida mahalliy soʻzlashuvchi boʻlishni zarur deb hisoblaydi. Bunga qoʻshimcha ravishda esa Ingliz tili va adabiyoti boʻyicha universitet darajasi har qanday mutaxassislik darajasi kabi qimmatli boʻlishi mumkin. Boshqa muassasalar esa ingliz tilini bilish, universitet darajasi va asosiy oʻqituvchilik malakasini isbotlash uchun etarli deb hisoblaydi. Biroq akademik malaka darajasi eng muhim malaka sifatida qotib qolgan emas, chunki koʻplab maktablar kishining shaxslararo munosabatlariga koʻproq qiziqish bildiradi. Ilmiy sohaga kirishni xohlovchilar uchun ayrim adabiyotlar malaka kabi muhim boʻlishi mumkin, ayniqsa adabiyotlar ushbu sohada ingliz tilidan foydalanishga taalluqli boʻlsa. Oʻqituvchilarga talab yuqori boʻlgan va qonuniy talablar mavjud boʻlmagan hollardagina, ish beruvchilar (ayrim davlatlar ham) baʼzi talablarga javob bermaydigan nomzodlarni ishga qabul qilishlari mumkin. Har bir mamlakat har xil va ishga qabul qilish ham ingliz tili oʻqituvchilariga boʻlgan talab va oʻqituvchining oldingi oʻqitish va hayotiy tajribasiga bogʻliq hisoblanadi. [12] TEFL sanoatida va til maktablarida tan olingan/akkreditatsiya qilingan TEFL kursi uchun eng kamida, yaʼni standart sifatida 100 soatlik kursni tugatilishiga qaror qilgan. [13]

Xususiy til maktablari oʻqituvchilarni ishga qabul qilishda kamida 100 soatdan iborat kursni muvaffaqiyatli tamomlaganlik haqida sertifikat talab qilishlari mumkin. EPIK kabi asosiy dasturlar (dastur minimal 100 soatlik talabga javob bergan taqdirda) har qanday TEFL kurslarini onlayn yoki boshqa tarzda tamomlagan oʻqituvchilarga yuqori oylik maoshini taklif qiladi. [14] Internetga asoslangan TEFL kurslari butun dunyoda, xususan, Xitoy, Koreya, Tayvan va Yaponiyada eng katta ish bozorlari mavjud boʻlgan Osiyoda qabul qilinadi. [15] Xitoy uchun minimal TEFL talabi 120 soat.

Osiyoda TEFL oʻqituvchilarini irq (Kavkazliklar afzal koʻrgan holda) kabi yuzaki mezonlar boʻyicha yollash tendentsiyasi mavjud boʻlib, ingliz tili oʻqituvchisi yok ingliz tilini ona tilisi sifatida soʻzlashuvchi boʻlgan shaxs „oq“ tanli boʻlishi kerak, bu ayniqsa Tailandda isbotlangan, u yerda TEFL oʻqituvchilarining yirik ish beruvchisi boʻlib, undagi reklamalar ingliz tilida ona tilisi sifatida soʻzlashuvchilar uchun tez-tez ochiq boʻladi. Bu qisman xususiy sektordagi tijoriy umidlar bilan bogʻliq boʻlib, ota-onalar TEFL oʻqituvchilari uchun qoʻshimcha toʻlovlarni Amerika yoki Britaniya TEFL oʻqituvchisi kafolatlashi kerak deb hisoblaydi, maktablar esa buning uchun talabalarni yoʻqotish xavfiga duch kelmaydi. 

Ayrim hollarda yosh yoki jins talablariga ham duch kelish mumkin. Yevropa va Amerikadan tashqaridagi baʼzi mamlakatlarda, masalan, Yaqin Sharqda maktablar erkaklarni ayollardan koʻra yoki aksincha ishga yollashi mumkin va ular faqat maʼlum bir yosh oraligʻidagi, odatda 20 yoshdan 40 yoshgacha boʻlgan oʻqituvchilarni yollashlari mumkin. Xitoyda esa yosh talablari viloyat hukumati qoidalariga koʻra, mamlakat boʻylab farq qilishi mumkin. 19 yoshgacha boʻlgan har bir kishi TEFLni oʻrgatishi mumkin, lekin odatda faqatgina valantyorlik holatida, masalan, qochqinlar lageri kabi joylarda.

Dunyo boʻylab toʻlov va shartlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aksariyat sohalarda boʻlgani kabi, ish haqi koʻp jihatdan taʼlim, tayyorgarlik, ish staji va tajribaga bogʻliq. Koʻpgina chet el mehnatida boʻlgani kabi, ish bilan taʼminlash sharoitlari ham iqtisodiy rivojlanish darajasiga va u yerda qancha odamlar yashashni xohlashiga qarab farq qiladi. Nisbatan kambagʻal boʻlgan mamlakatlarda hatto past ish haqi ham oʻrta sinfning qulay turmush tarziga tenglasha olishi mumkin. [16] Pul ishlashni xohlovchi EFL oʻqituvchilari koʻpincha Sharqiy Osiyodagi Xitoy, Janubiy Koreya va Yaponiya kabi talab yuqori boʻlgan mamlakatlarda ishlashni maqsad qilishadi. Yaqin Sharq ham koʻpincha eng yaxshi maosh oladigan hududlardan biri sifatida takidlanadi, garchi yaxshiroq malaka yaʼni kamida CELTA va bir ikki yillik tajriba talab qilinsa ham. [17] Birlashgan Arab Amirliklarida (BAA) esa maoshlar siz ishlayotgan maktab (Xalqaro maktab yoki Davlat maktabi)ga qarab farq qiladi va ish haqi, shuningdek, uy-joy, parvozlar va sugʻurta kabi boshqa imtiyozlarni oʻz ichiga olgan holda hisoblanadi. [18]

Ish beruvchilar tomonidan ekspluatatsiya qilish xavfi mavjud. Ispaniya foydani koʻpaytirish vositasi sifatida oʻqituvchilarning ijtimoiy sugʻurta kombinatsiyalaridan muntazam ravishda voz kechadigan kichik va oʻrta biznesning (jumladan, TEFL maktablari) koʻp sonini hisobga olgan holda, tanqidni qoʻllab quvvatlagan. [19] Natijada, koʻpchilik oʻqituvchilar ish haqi va badallar qonunga muvofiq eʼlon qilingan taqdirda, olish huquqiga ega boʻlgandan koʻra kamroq ishsizlik yoki kasallik toʻlovini olish huquqiga ega. Chet ellik xodimlarga nisbatan qoʻllanilmasligi yoki bajarilmasligi mumkin boʻlgan mehnat qonunchiligiga ega mamlakatlarda shunga oʻxshash holatlar koʻp koʻpayadi. Ish beruvchi shartnoma qoidalarini, ayniqsa ish vaqti, ish kunlari va shartnomani tugatish toʻlovlariga oid bir qator qoidalarni eʼtiborsiz qoldirishi mumkin.

Chet ellik oʻqituvchilarning til, madaniyat yoki shunchaki cheklangan vaqt bilan bogʻliq qiyinchiliklari ularning shartnomalarida nazarda tutilgan ish haqi va shartlarni talab qilishni ayrim hollarda qiyinlashtirishi mumkin. Shunday ekan, baʼzi nizolar madaniyatlararo tushunmovchiliklardan kelib chiqadi. Chet elda yashash va ishlashga moslasha olmagan oʻqituvchilarning koʻpchiligi bir necha oydan keyin ishni tashlab ketishga qaror qilishlari mumkin. Bundan tashqari oʻqituvchilar uchun qaysi ish oʻrinlari qonuniy ekanligini tan olish qiyin boʻlishi mumkin, chunki koʻplab yetakchi ishga yollovchi agentliklar filtrsiz pullik eʼlonlarga ruxsat beradi. Shunday ekan, oʻqituvchilar esa faqat nufuzli maktablar bilan ishlaydigan ishga yollash agentliklarining yordamiga murojaat qilishlari mumkin.

TEFL mintaqasi va mamlakat manzillari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yevropa[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yirik Yevropa shaharlari til maktablari tashkil etilgan yoki turli joylarga oʻqituvchilarni yuboruvchi agentlik sifatida faoliyat yuritgan. Sentyabr oyi – ishga qabul qilishda eng muhim vaqt hisoblanadi va koʻplab yillik shartnomalar oktyabr oyidan iyun oyigacha davom etadi. Ish beruvchilar Biznes ingliz tilini oʻrgatish yoki yosh oʻquvchilarni oʻqitish tajribasiga ega bitiruvchilarni afzal koʻrishadi.

Xalqaro maktablar Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlmagan tajribali va malakali oʻqituvchilarni ishga yollaydi. Taʼlim vazirliklari, yaʼni Fransiya va Ispaniya davlat maktablarida til oʻqituvchilarining yordamchilari uchun bir qator imkoniyatlar ham taklif qiladi. Yarim stavkalik ishga odatda taʼlim vizasi orqali ruxsat beriladi va shuningdek bu viza akkreditatsiyadan oʻtgan Yevropa Ittifoqi kolleji yoki universiteti, instituti yoki boshqa taʼlim dasturida tegishli ravishda qatnashishni ham talab qiladi.

Kurslarni sotadigan veb-saytlarning daʼvolariga qaramasdan, davlat maktablari koʻpincha ingliz tilidagi taʼlim yoʻnalishi boʻyicha universitet darajasi oʻrniga qisqa TEFL kurslaridan egallangan sertifikatlarni qabul qilmaydi. [20] Ispaniyada chet ellik oʻqituvchi, oʻqituvchilik darajasini Ispaniyada egallamasdan va keyin davlat imtihonidan („oposiciones“) oʻtmasdan davlat maktabida ishga joylashish mumkin emas.

Yaqinda Yevropa Ittifoqiga qoʻshilgan mamlakatlarda TEFLga talab kuchliroq boʻlishi mumkin. Ular, shuningdek, yashash xarajatlarini kamaytirishga moyil hisoblanadi. Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlmagan oʻqituvchilar odatda u erda kamroq qiyinchilik bilan qonuniy ish topadilar. Soʻnggi paytlarda Sobiq Yugoslaviya mamlakatlari xususiy maktablarida TEFL da oʻsishni koʻrdi va u erda bir necha yil davomida ingliz tili oʻqituvchilarini yollashdi.

Skandinaviyada qattiq immigratsiya qonunlari va ikki tilli mahalliy oʻqituvchilarga tayanish siyosati qoʻllanilgani sababli u yerda juda ham kam xorijlik oʻqituvchilar ishlaydi.

Avstraliya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avstraliya Statistika Byurosi maʼlumotlariga koʻra, 2006-yilda Avstraliyada 4,747 nafar ayol chet tili oʻqituvchilar (80,1%) va 1,174 nafar erkak oʻqituvchi (19,8%) boʻlgan. [21] 2008-yilgi jahon moliyaviy inqiroziga qaramay, Avstraliyadagi universitetlarga qatnaydigan xalqaro talabalar soni yuqoriligicha qolmoqda.

2013-yil avgust oyida 462,000 xalqaro talabalar Avstraliyada toʻliq toʻlovlarni toʻlashdi, shu jumladan Xitoy va Hindiston talabalari bu masalada ikkita eng katta bozorlardan edi. [22] Ilgari, Avstraliya universitetida oʻqish uchun hujjat topshirgan xalqaro talabalar test sinovidan oʻtishlari kerak edi va ular faqat akademik koʻrsatkichlari va ingliz tilini bilish darajasiga qarab qabul qilinardi. [22] Biroq, hozirgi kunda Avstraliya universitetlari xalqaro talabalarga bir vaqtning oʻzida, ham ingliz tilini, ham akademik tayyorgarligini oshirishga imkon berish maqsadida oliy taʼlim dasturlariga muqobil kirish yoʻllarini taqdim etmoqda. Ushbu muqobil yoʻllarning baʼzilariga Asosiy bilimlar va Ingliz tilining intensiv kurslari kiradi. [22]

Chet tili sifatida ingliz tili oʻqituvchilari uchun bandlik oxirgi 5 yil ichida 45,3% ga oshdi va bundan tashqari 2017 yilgacha juda kuchli oʻsishi kutilmoqda [23] 2012-yil noyabr oyida Avstraliyada EAFL (Ingliz tili chet tili sifatida) oʻqituvchilari soni 8,300 nafarga koʻtarildi va 2017-yil uchun endilikda kutilayotgan oʻqituvchilar soni esa 9,500 nafarni tashkil etadi. [23] Avstraliyada EAFL oʻqituvchisi sifatida ishga joylashish boʻyicha eng yaxshi uchta mintaqa mavjud boʻlib, ular: Yangi Janubiy Uels: 49,5%, Viktoriya: 29,7% va Kvinslend: 7,7%. [23]

Osiyo[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bangladesh[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bangladeshda ingliz tilini oʻrgatish boshlangʻich taʼlimdan boshlanadi, bu esa oʻrta maktablar orqali yuqori taʼlimgacha keyingi bosqichga oʻtishda davom etadi. Bangladeshda bengal tili yagona rasmiy davlat tili hisoblanadi va aholining deyarli 97% i bu tilda ona tili sifatida gaplashishiga qaramasdan, ingliz tili ham juda keng tarqalgan. Bu yerda Britaniya mustamlakachiligining ketma-ket ikki asr davomida mintaqa ustidan hukmron boʻlganligi sababli ingliz tili asosiy chet tili hisoblanadi. Odamlar rasmiy ish uchun kundalik ishlarda ingliz tilidan foydalanadilar. Deyarli barcha kollej va oliy oʻquv yurtlarida ingliz tili, adabiyoti va tilshunoslik fanlari boʻyicha chuqurlashtirilgan tillarni oʻrganish dasturlari mavjud. Bangladesh Xalq Respublikasi hukumati Hamdoʻstlik aʼzosi sifatida Britaniya Kengashi bilan doimiy aloqada.

Kambodja[tahrir | manbasini tahrirlash]

Soʻnggi oʻn yil ichida Kambodjada ingliz tili oʻqituvchilariga boʻlgan talab oʻsib bormoqda, garchi mamlakat kichik aholiga ega va iqtisodiy rivojlanishining katta qismi chet el yordamiga bogʻliq boʻlib, oʻsishni cheklasa ham. [24]

Kambodja 1863-yildan 1953-yilgacha Fransuzlar tomonidan boshqarilganligi sababli ingliz tili yaqin vaqtgacha asosiy ikkinchi til boʻlmagan. 1970-yillardan 1990-yillargacha Kambodja fuqarolar urushi va siyosiy tartibsizliklarni boshdan kechirgan, bu esa milliy taʼlim tizimiga va ikkinchi tilni oʻrganishga juda katta salbiy tasir koʻrsatgan. [25] 1979-yilga kelib, maktablarning 90 foizi vayron boʻlganligi va oʻqituvchilarning 75 foizi ishlamay qolgani va chet tillari oʻqitilmagani taxmin qilinadi. [25] Biroq, bugungi kunda Kambodja maktablarida ingliz tili chet tili sifatida 7-sinfdan boshlab oʻqitiladi va eng mashhur chet tili hisoblanadi. Kattalar esa ingliz tilini boshqa norasmiy ingliz tili taʼlim dasturlari orqali ham oʻrganishlari mumkin. [25]

Hozirgi vaqtda Kambodjada ingliz tilini chet tili sifatida oʻqitish va oʻrganishga qaratilgan professional va institutsional hukumat undovi mavjud. [26] Kambodjada olib borilgan tadqiqotlar natijalari shuni koʻrsatadiki, ingliz tilida gapirish qobiliyati Kambodja xalqi uchun hayot darajasini oʻzgartirishda zarur boʻlgan muhim komponent hisoblanadi. Buning sababi shundaki, ingliz tilida muloqot qila oladigan odamlar yuqori maoshga ega boʻlgan yaxshi kasblarni egallash imkoniyatiga ega boʻladilar. Chunki bu til xalqaro biznes va tashkilotlar bilan muloqot qilish uchun ishlatiladi. [27][26]

Xitoy[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vang Ketsyan taʼkidlaganidek (1986) TEFL Xitoyda taxminan yuz yildan beri mavjud boʻlib, oʻsha davr siyosatiga boʻysunib kelgan. Xitoyda TEFL 19-asrning ikkinchi yarmida Qing sulolasi davridagi baʼzi Xitoy amaldorlari tomonidan „Gʻarblashtirish harakati“ bilan boshlangan. Bu harakat esa Xitoyda Gʻarb madaniyati va savdo-sotiqning taʼsiri paydo boʻlishiga olib keladi. Bu paytga kelib esa baʼzi ziyrak xitoylik amaldorlar ingliz tilini chet tili sifatida oʻrganish zarurligini anglaganlar. Bu vaziyat esa bir qator ingliz tilini oʻrgatish institutlarini tashkil qilishni talab qildi. Birinchi bunday Institut („Tongvenguan“ deb ataladi) 1862-yilda tashkil etilgan va 1901-yilda Pekin Normal Universiteti tarkibiga kirgan. Ushbu muassasa oʻquv dasturida TEFLni oʻz ichiga olgan keng qamrovli oliy taʼlim muassasasi edi. [28] Xitoy Xalq Respublikasida maktabgacha taʼlim muassasalari, universitetlar, xususiy maktablar va institutlar, kompaniyalar va repetitorlik kabi koʻplab imkoniyatlar ham mavjud hisoblanadi. Teach For China kabi NNTlar ham shu kabi imkoniyatlardan biri hisoblanadi. Pekindagi provinsiyalar va Taʼlim vazirligi davlat maktablarini qatʼiy boshqaradi, bundan tashqari xususiy maktablarda esa ish jadvali, ish haqi va talablarni belgilashda koʻproq erkinlik mavjud.

Xitoyda ingliz tilini oʻqitish boʻyicha ish haqi oʻqitish soatlari, ish joyi joylashuvi, inklyuzivlar/bonuslar, davlat va xususiy sektor, shuningdek, ariza beruvchining malakasi, taʼlim darajasi va ish tajribasi kabi koʻplab omillarga bogʻliq hisoblanadi. Shuni ham taʼkidlab oʻtish joizki, talabning yuqoriligi tufayli soʻnggi yillarda ish haqi sezilarli darajada oshgan. Davlat maktablari tizimidagi standart shartnoma, odatda, 20 soatdan kam oʻqitish vaqti, dam olish kunlari, shu jumladan turar joy, parvoz chiptalari, stipendiya, 1 yillik shartnomalar uchun kompensatsiya, toʻlanadigan davlat bayramlari, tibbiy sugʻurta va Z vizasi (ish ruxsatnomasi) kabilarni qoplab berishni oʻz ichiga oladi. Ushbu lavozimlar kichikroq shaharlar va qishloq joylarida oyiga 6000 – 7000 RMB, yaʼni oʻrtacha asosiy ish haqini taklif qiladi. Pekin, Shanxay, Shenchjen va Guanchjou kabi yirik shaharlarda bu lavozimlar yuqori yashash xarajatlari tufayli oyiga qoʻshimcha 10 000 RMBni taklif qiladi. Xususiy sektorlarda esa bu holat unchalik bir xil emas, chunki yirik shaharlardagi tajribali ariza beruvchilar uchun oylik ish haqi 20 000 RMB ga yetadi. [29] Xususiy lavozimlar koʻproq vaqt talab qiladi, bir nechta joylarda dars berishni oʻz ichiga olishi mumkin va koʻpincha dam olish kunlari va kechki ish jadvallarini talab qiladi. Bu turar joyni oʻz ichiga olmaydi, lekin maktablar odatda ijara xarajatlari uchun stipendiya taklif qiladilar.

Ingliz tili oʻqituvchilari har qanday fan boʻyicha eng kamida bakalavr darajasiga ega boʻlishi, 25 yoshdan kichik boʻlmasligi va kamida 2 yillik ish tajribasiga ega boʻlishi kerak. [30] Ingliz tili oʻqituvchilari AQSh, Kanada, Buyuk Britaniya, Irlandiya, Avstraliya, Yangi Zelandiya yoki Janubiy Afrika kabi mamlakatlardan birining fuqaroligiga ega boʻlgan mahalliy ingliz tilida soʻzlashuvchi boʻlishi kerak. [31] Oʻqituvchilarga boʻlgan katta talab tufayli, bu qoidalar koʻpincha eʼtibordan chetda qolishi mumkin va maktablar koʻpincha minimal talablarga javob bermaydigan oʻqituvchilar uchun ishlashga ruxsat olishlari mumkin va bu holat yirik shaharlarda kuchayib bormoqda. Taʼlim vazirligi xorijiy ingliz tili oʻqituvchilari uchun talablarni kuchaytirmoqda, jumladan jarimalar, toʻxtatib turish yoki talablarga rioya qilmagan muassasalarni yopish. [32]

Davlat maktablari odatda taʼtil vaqtlari uchun ham toʻlaydi, lekin agar oʻqituvchi shartnomani yangilamasa yozgi taʼtil uchun toʻlamaydi, [33] koʻplab xususiy maktablar esa taʼtil jadvallarini qisqartirgan va taʼtilga ruxsat berilgan qisqa kunlar uchun toʻlashi mumkin.

Oʻqituvchilarni kompaniyaga ishga olish esa oʻqimoqchi boʻlgan xodimlar soniga qarab farq qiladi. Ular bir yoki ikkita sinf yoki haftasiga 14 soatdan 16 soatgacha boʻlgan toʻliq toʻplam uchun oʻqituvchini ishga olishlari mumkin. Repetitorlik qilish ham turlicha boʻlishi mumkin, baʼzi hollarda talabalarning butun oilasi yoki faqat bitta oila aʼzosi oʻqitilishi uchun repetitorlik qilish mumkin. Maktablarda ishlaydigan oʻqituvchilar, odatda, oʻqituvchilar shartnomasi shartlariga koʻra, pullik repetitorlik yoki boshqa haq toʻlanadigan ish bilan shugʻullana olmaydi.

Koʻpchilik oʻqituvchilar maktablar bilan shartnomalar tuzadi. Davlat maktablari shartnomalari ancha standartdir, xususiy maktablar esa oʻz talablarini belgilaydi. Maktablar ingliz tilida gaplashadigan mamlakatlardan oʻqituvchilarni yollashga harakat qiladi, ammo talab tufayli ingliz tilini yaxshi biladigan va tabiiy aksentga ega boʻlganlar ham ish masalasida oʻz oʻrinlarini topishlari mumkin.

Xitoyda oʻqitish uchun viza olishning koʻplab bosqichlar mavjud. [34] 2017-yil fevral oyidan boshlab Xitoyda Z-vizalarini rasmiylashtirish va berishning qonuniy jarayoni ancha murakkablashgan. Endi ariza beruvchilar haqidagi jinoiy maʼlumotni tekshirilishini, 120 soat yoki undan koʻproq TEFL sertifikatiga ega boʻlishini va Gʻarbiy Universitetlardan birining bakalavr darajasiga ega boʻlishini talab etiladi. [35] Xitoylik ish beruvchi Xitoyda ishlash uchun taklif xatini berishidan oldin, yuqorida qayd etilgan hujjatlarning barchasi nomzodning vatanida notarial tasdiqlangan va qonuniylashtirilgan boʻlishi kerak, soʻngra xitoylik ish beruvchiga xujjatlar yuborilgandan soʻng, Xitoyda tasdiqlanishi kerak. Ushbu protsedura mavjud viza jarayoniga qoʻshimcha hisoblanadi. Ish taklifi olinganidan keyin Xitoyga kirish va ishlash uchun barcha tegishli ruxsatnomalarga ega boʻlish, taxminan 3 oy vaqtni olishi mumkin.

Gonkong[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gonkong bir vaqtlar Britaniya tojining mustamlakasi boʻlgan va hukumat tomonidan moliyalashtirilgan tadqiqotlarning koʻrsatishicha; u erda ingliz tilidagi taʼlimga jiddiy eʼtibor berilgan. Gonkong 1997-yilda Xitoy Xalq Respublikasiga qaytarib berildi va Gonkong maxsus maʼmuriy hududi (HKSAR) deb nomlandi.

Gonkongda ingliz tilini oʻrgatish biznesga aylangan. Koʻplab ingliz tilini oʻrgatadigan institutlar ochildi va bular qatorigaHeadstart Group Limited va Osiyo uchun ingliz tili kabi nomlar ostidagi institutlar kiradi. Ingliz tilida soʻzlashuvchilar tezda ingliz tilini oʻrgatish boʻyicha ish topishlari mumkin, ammo chet elliklar oʻz xodimlariga tez-tez hiyla-nayrang qiladigan ayrim kompaniyalardan ehtiyot boʻlishlari kerak. Ingliz tilini chet tili sifatida oʻrgatish boʻyicha malaka oshirish HKSAR hukumati tomonidan moliyalashtiriladigan va ingliz tili oʻqituvchisi uchun soʻnggi martaba yoʻnalishini taʼminlovchi „Native English-speaking Teacher“ dasturiga kirish uchun zaruriy shartga aylandi. Jalb qiluvchi katta maoshga qoʻshimcha ravishda, uy-joy va boshqa barcha imtiyozlar bilan taʼminlanadi, shu jumladan toʻliq taʼtil toʻlovi, yordam jamgʻarmasi va tibbiy sugʻurtalarni ham oʻz ichiga oladi. Uy-joy yoki ijara turar joy bilan taʼminlash xorijlik oʻqituvchilar uchun eng katta ragʻbatdir, chunki Gonkongda uy-joy narxi dunyodagi eng yuqori koʻrsatkichlardan biri hisoblanadi.

Oʻqituvchi „Native English-speaking Teacher“ dasturiga kirganidan keyin, ular odatda ikki yillik shartnomani tugatgandan soʻng bir maktabdan boshqa maktabga oʻtishlari mumkin. Shunday ekan, kuchli tajribaga ega oʻqituvchi ideal maktabda ideal pozitsiyani egallash uchun juda koʻp imkoniyatlarga ega hisoblanadi. Koʻpgina xorijliklar Gonkongga qisqa onlayn TEFL malakasi bilan kelishni yetarli deb oʻylashadi ammo, davlat va xususiy maktablar Gonkong Kasbiy va akademik malakalarni akkreditatsiya qilish kengashi va Gonkong taʼlim byurosi roʻyxatiga kiritilgan TEFL malakalarini izlamoqda. Ushbu malakalardan biriga ega boʻlish xorijlik fuqaroga xususiy yoki davlat bolalar bogʻchasi, boshlangʻich yoki oʻrta maktabda oʻqituvchilik lavozimini egallashda katta afzalliklarni yaratib beradi. NETni tanlashda maktablar odatda sinflar sonidagi farqlar, talabalar guruhlari davomiyligi, sinfni boshqarish koʻnikmalari darajasi va maktablar va markazlar oʻrtasida talab qilinadigan pedagogikani oʻqitishning murakkabligi sababli oʻquv markazi tajribalarini hisobga olmaydilar.

Makao[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ingliz tilini oʻrgatadigan birinchi maktablar 17-asr boshlarida Aomindagi missionerlik maktablari boʻlgan. Sobiq Portugaliya mustamlakasi boʻlishiga qaramay, Aomin aholisining taxminan 1,5%i ingliz tilida, qolganlari esa boshqa xitoy shevalarida muloqot qilishadi. Maktablarda eng ommabop chet tili ingliz tili boʻlib, bu tilda odatda savdo, tijorat va turizm bilan shugʻullanuvchilar keng soʻzlashadi. [36]

Hindiston[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshimcha ingliz tilidagi koʻrsatmalar davlat va xususiy maktablarning yuqori darajalarida amalga oshiriladi.

1759-yildan boshlab Hindistonda ingliz tilini 250 yildan koʻproq vaqt davomida oʻrgatib kelindi. [37] Hind tilidan keyin ingliz tili Hindistonda eng koʻp soʻzlashiladigan, yoziladigan va oʻqiladigan til hisoblanadi, chunki u eng koʻp shtatlararo va shtatlar ichidagi aloqa uchun ishlatiladi va „bogʻlovchi“ til sifatida gaplashiladi. [37] Hindistonda bu huquq, moliya, taʼlim va biznes kabi baʼzi sohalarda juda muhim til hisoblanadi [37]

Mintaqadagi va anʼanaviy tillar uchun Hindistonda ingliz tilining mashhurligi baʼzi muammolarni keltirib chiqargan. Shunga qaramasdan, milliy darajada hind tili Hindistonda rasmiy til maqomiga ega va hukumat ishlari uchun esa ikkinchi rasmiy til sifatida ingliz tili tan olingan. [38]

Yaponiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yaponiyada JET dasturi yapon oʻrta maktablari va boshlangʻich maktablarida ishlash uchun til oʻqituvchilari va oʻqituvchi yordamchilarini ish bilan taʼminlaydi. Boshqa oʻqituvchilar eikaiwa (xususiy til maktablari)da, universitetlarda va hukumat va taʼlim kengashlarida Xalqaro aloqalar boʻyicha koordinator (CIR) sifatida ishlaydi. [39]

Ushbu zanjirlarning eng kattalari Aeon va ECCdir . Sektor yaxshi tartibga solinmagan. 900 dan ortiq filiallarga ega eng yirik tarmoqlardan biri boʻlgan Nova 2007-yil oktyabr oyida qulaydi va minglab chet ellik oʻqituvchilar daromadsiz yoki baʼzilar esa yashash joyisiz qolgan. Yaponya davlatidagi agentliklar tobora koʻproq ingliz tilida soʻzlashuvchilarni bolalar bogʻchalari, boshlangʻich maktablar va xodimlari Biznes ingliz tilini yaxshilashi kerak boʻlgan xususiy kompaniyalarga yuborishga odatlangan. Yaponiyada haken yoki dispatch kompaniyalari nomi bilan tanilgan agentliklar soʻnggi paytlarda boshlangʻich, oʻrta va katta yuqori maktablar uchun turli taʼlim kengashlaridan shartnomalar olish uchun oʻzaro raqobatlashib kelmoqda va ish haqi doimiy ravishda pasayib bormoqda. JALT (Yaponiya til oʻqitish assotsiatsiyasi) til oʻqituvchilari (asosan ingliz tilida soʻzlashuvchilar) uchun eng yirik NPO (notijorat tashkilot) boʻlib, 3000 ga yaqin aʼzolariga ega hisoblanadi. [40] Yaponiya pandemiyaga qarshi birinchi toʻlqinli reaktsiyasi uchun maqtovga sazovor boʻldi va maktablar oʻtgan kuzda qisqa muddatga biznes vizasi boʻyicha oʻqituvchilarni yollashga muvaffaq boʻldi. Afsuski, 2021-yilning yanvar oyidan boshlab chegara deyarli barcha yoʻlovchilar uchun [41] yopildi, Yaponiya fuqarolari va hozirgi aholisi esa bundan mustasno. Mamlakat hozirda COVID-19 ning halokatli ikkinchi toʻlqinini boshdan kechirmoqda, bu esa boʻlajak Olimpiya tadbirlarini xavf ostiga qoʻyadi. Bu baʼzi maktablarni ESL oʻqituvchilarini yollashdan toʻxtatmadi, chunki mamlakat tez orada vaziyatni oʻzgartira oladi va chet ellik oʻqituvchilarni yana kutib oladi. [42]

Laos[tahrir | manbasini tahrirlash]

1990-yillardan beri ingliz tili Laosda taʼlim, xalqaro savdo va hamkorlikda tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Hukumat toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalarni ragʻbatlantirishni boshladi va 1992-yilda Laosning ASEANda kuzatuvchi sifatida kiritilishi ham ingliz tiliga boʻlgan ehtiyojni oshirdi. Laos 1997-yilda ASEANning toʻliq aʼzosi hisoblangan. 1992-97-yillarda hukumat ingliz tilini ravon bilishini yaxshilashi kerak edi. 

Soʻnggi paytlarda yuqori martabali amaldorlar, ishbilarmonlar va aksiyadorlar ingliz tilini oʻrganishni boshladilar. Ingliz tili ham taʼlim sohasiga kiritilishi va oʻqitilishi tufayli bu tendensiya kuchayishi kutilmoqda.

Mangolia[tahrir | manbasini tahrirlash]

Mangoliada Tinchlik Korpusining 136 nafar koʻngillisi mavjud boʻlib, ularning aksariyati ingliz tili oʻqituvchilari hisoblanadi va ular [43] asosan aholi zichligi past boʻlgan keng qishloq joylarida dars berishadi. Ulan-Batorda xususiy institutlar, universitetlar va baʼzi maktablarda kam sonli professional NETlar dars beradi. Ingliz tilida soʻzlashuvchi yirik mamlakatlardan kelgan chet ellik oʻqituvchilardan tashqari Filippinliklar Mangol maktablari, institutlari va yirik sanoat yoki togʻ-kon kompaniyalarida dars berishadi.

Janubiy Koreya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Janubiy Koreyada dars berishga tayyor boʻlgan ingliz tilida soʻzlashuvchilarning kamayishiga qaramasdan ularga talab katta. 2013-yilda davlat maktablarida ingliz tilida soʻzlashuvchilar soni bir yil ichida 7,7 foizga kamayib, 7,011 nafarga yetgan. [44] Mamlakatning aksariyat viloyatlari oʻrta va yuqori maktablardan chet ellik ingliz tili oʻqituvchilarining ish stajlarini kamaytirishmoqda. Yaponiyada boʻlgani kabi, Koreya ham „English Program in Korea (EPIK)“ deb nomlangan oʻqituvchilarni joylashtirish boʻyicha hukumat dasturini ishlab chiqmoqda. EPIK, Koreya davlat maktablarida ishlash uchun 6,831 nafar chet ellik oʻqituvchilarni yollagan. Bundan tashqari Koreyada ingliz tili oʻqituvchilari uchun bir nechta assotsiatsiyalar mavjud boʻlib, ularning eng kattasi KOTESOL hisoblanadi.

Institutlar odatda bir yillik shartnoma uchun ikki tomonlama aviachipta va ijarasiz kvartirani taqdim etadilar. Taʼkidlash kerakki, 2008-yil 15-martdan boshlab viza qoidalari oʻzgargan. Boʻlajak oʻqituvchilar endi tibbiy koʻrikdan va jinoiy tekshiruvdan oʻtishi, daraja sertifikatining asl nusxasini taqdim etishi va muhrlangan transkriptni taqdim etishi kerak. Janubiy Koreyaga kelgach, oʻqituvchilar chet elliklarni roʻyxatga olish kartasini olishdan oldin qoʻshimcha tibbiy koʻrikdan oʻtishlari kerak.

Koreya mehnat qonunchiligida barcha ishchilarga shartnoma muddati tugagandan soʻng toʻlanadigan bir oylik ish haqiga teng ishdan boʻshatish nafaqasi beriladi. Koʻpgina mehnat shartnomalari 1 yilga tuzilgan boʻlib, ular kirish va chiqish chiptalarini oʻz ichiga oladi. AQSh, Kanada va Avstraliya fuqarolari [45], shuningdek, mamlakatni tark etganda oʻzlarining pensiya badallarini va ish beruvchining pensiya badallarining bir qismini qaytarib oladilar. Ilgari oʻqituvchilik tajribasiga ega boʻlmagan va ingliz tili boʻyicha ilmiy darajasiga ega boʻlmaganlar uchun oʻrtacha boshlangʻich toʻlov odatda 1,800 dan 2,200 AQSh dollari orasida boʻladi. [46]

Janubiy Koreyada ishlash uchun toʻrtta asosiy joy mavjud: universitetlar, xususiy maktablar, davlat maktablari (EPIK) va xususiy til akademiyalari (Janubiy Koreyada hagwon s nomi bilan tanilgan). Xususiy til akademiyalari (2005 yilda oʻttiz mingdan ortiq bunday akademiyalar ingliz tilini oʻrgatilar edi [47]), Koreyada eng keng tarqalgan oʻqitish joyi maktab oʻquvchilari, uy bekalari, universitet talabalari (koʻpincha universitetning oʻzida) yoki ishbilarmonlar sinflari uchun boʻlishi mumkin. Odatda kichik mustaqil hagwonlar koʻp hisoblanadi, lekin koʻplab yiriklari ham mavjud. Chet elliklar kelishidan oldin oʻz maktablarining barcha taʼlim qonunlaridan xabardor boʻlishlari kerak. Baʼzi TEFL yoki TESOL dasturlari baʼzan chet elda ingliz tilini oʻrgatish sertifikatiga ega boʻlishga yordam bermasligi mumkin, ammo maktab topishga va shartnoma tuzishda yordam berishi mumkin. Har qanday narsa boʻlishi mumkinligi sababli, yolgʻiz bortda ish topish oʻrniga, kompaniya bilan shartnomalar topish yaxshiroqdir. Sizga yordam beradigan agentlik yoki kompaniyaga bogʻliq shartnomalar qisqa 6 oygacha yoki 2 yil uzoq muddat davom etishi mumkin.

Tayvan[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayvanda koʻpchilik oʻqituvchilar mahalliy bushibanlar yoki buxibanlar deb nomlanuvchi kramp maktablarida ishlaydi. Baʼzilari Hess va Kojen kabi filiallarning bir qismidir. Boshqalar esa mustaqil ravishda ishlaydi. Bunday maktablar oyiga taxminan 2000 AQSh dollari toʻlaydi. Qoʻshimcha oylik ish haqiga ekvivalent, shartnoma muddati tugashi uchun bonuslar Janubiy Koreyadagi kabi qonun bilan belgilanmagan va Tayvanda kam uchrashi mumkin. Bundan tashqari, amaldagi qonunchilikka koʻra, chet elliklar uchun maktabgacha taʼlim muassasalari yoki bolalar bogʻchalarida ingliz tilini oʻrgatish noqonuniy hisoblanadi, garchi bu deyarli har doim maktablar va hukumat tomonidan eʼtibordan chetda qolsa ham, bu amaliyot keng tarqalgan. Ingliz tilini oʻrgatish va Tayvanda yashash uchun siz ingliz tilida soʻzlashadigan davlatlarning pasport egalariga maktablarni yollash orqali beriladigan Alien rezident kartasi egasi boʻlishingiz kerak. ARC nomzodlari esa universitetda bakalavr darajasini olishlari kerak.

Soʻnggi yillarda Tayvan davlat maktablarida TEFL va sertifikatlangan oʻqituvchilarga boʻlgan ehtiyojni oshirdi. Davlat maktablari lavozimlari uchun malaka va oylik maoshlar attestatsiya va tajribaga asoslanadi. Bundan tashqari, imtiyozlar va maoshlar tiqilinch maktablarga qaraganda kengroqdir.

Tailand[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tailand da ingliz tilida soʻzlashuvchilarga katta talab mavjud va nisbatan past maoshlarga qaramay, mahalliy turmush tarzi tomonidan jalb qilingan sayohatchilar va chet elliklar shaklida tayyor ishchi kuchiga ega. Oʻqituvchilar kamida 25 000 baht miqdorida boshlangʻich maosh olishlari mumkin. [48] Tailand chet elliklarga malakaga ega boʻlmagan va malakali kasblarni taqiqlaganligi sababli, chet ellik fuqarolarning katta qismi mamlakatda qolib yashash uchun ingliz tilini oʻrgatadi. Tailanddagi EFL oʻqituvchilarining malakasi soʻnggi bir necha yil ichida yanada qiyinlashdi, koʻpgina maktablar endilikda bakalavr darajasini va 120 soatlik TEFL kursini talab qiladi. Tailandda diplomsiz ish topish ham mumkin. Biroq, ilmiy daraja ishlashga ruxsat olishni ancha osonlashtiradi, diplomsiz ishlash esa noqonuniy hisoblanib oʻqituvchilarni ish beruvchilar tomonidan ekspluatatsiya qilishga olib keladi. [49]

Turkmaniston[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkmanistonning barcha maktablarida ingliz tili rus tili bilan birga chet tili sifatida oʻrganiladi. [50]

Katta Yaqin Sharq[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saudiya Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa boy Fors koʻrfazi davlatlari Katta Yaqin Sharq mintaqasida oʻqituvchilar ishlashi uchun asosiy joylar hisoblanadi. Koʻpgina lavozimlar yuqori ish haqi va bepul uy-joy va parvozlar kabi yaxshi imtiyozlarni taʼminlaydi, lekin keng koʻlamli malaka (taʼlim, ingliz yoki tilshunoslik magistri) va tajriba talab qiladi. TESL Canada [51] tomonidan 2003-yildan beri akkreditatsiya qilingan TESOL onlayn kursi Birlashgan Arab Amirliklarida ishlashni xohlovchilar uchun tavsiya etiladi. [52] Xususiy akademiyalar va universitet dasturlari, boshlangʻich taʼlim yili yoki tayyorgarlik yili dasturlari deb nomlanadi, ular talabalarga universitet darajasidagi oʻquv ishlariga akademik tayyorgarlik koʻrishda yordam berishadi. Baʼzi davlat boshlangʻich va oʻrta maktablar, masalan, Abu-Dabidagi maktablar chet el ingliz tili oʻqituvchilarini yollashni boshladilar.

Boshqa Gʻarbiy Osiyo va Shimoliy Afrika davlatlari kamtarona maoshli lavozimlarni taklif qilishadi. Amideast va Britaniya Kengashi bir necha mamlakatlarda faoliyat yuritib, ingliz tili kurslarida dars berish imkoniyatini taqdim etadi.

Ingliz tili, shuningdek, Eron, Sudan va Marokashda boshlangʻich maktab darajasidan boshlab, [53][54] 'ommaviy axborot vositalari, iqtisodiy ragʻbatlantirish va globallashuv sabab boʻlgan Franca tiliga kuchli talab bilan oʻqitiladi. [55]

Amerika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shimoliy, Markaziy va Janubiy Amerika, shuningdek, Karib havzasidagi ingliz boʻlmagan boy mamlakatlarda TEFLda sezilarli oʻsish kuzatildi. Xususan, Argentina, Braziliya, Chili, Kosta-Rika, Kolumbiya, Ekvador, Meksika, Peru, Paragvay, Urugvay va Venesuelada koʻplab oʻqituvchilar ishlaydi. Hattoki Chili yaqin yillar ichida ikki tilli davlatga aylanishni milliy maqsad qilib oldi. Chili Taʼlim vazirligi ushbu maqsadga sodiqligining isboti sifatida Chili davlat oʻrta maktablarida ishlash uchun ingliz tilida soʻzlashuvchilarni jalb qiluvchi „English Opens Doors“ dasturiga homiylik qiladi. [56] Meksika ham ingliz tilidagi taʼlim olish imkoniyatini oshirgan. Taxminan 10-15 yil oldin, til oʻrganish xalq taʼlimi oʻquv dasturining bir qismi emas edi, ammo Meksika 2017-yilda ikki tilli talabalarni yigirma yil ichida ingliz va ispan tillarini oʻrganish rejasi borligini eʼlon qildi [57]Yaxshilanish hali ham kutilmoqda, chunki ESL ga erishish darajasi hali ham past koʻrsatkichni koʻrsatmoqda. Bu, asosan , Xalq taʼlimi kotibiyatining bir qismi tomonidan oʻquv dasturini yaratishga tayyorgarlik koʻrilmagani va ichki korrupsiya bilan bogʻliq. [58] MEXTESOL kabi muassasalar oʻqituvchilarga oʻzlarining oʻqitish koʻnikmalarini yangilashda yordam berish va talabalarni mehnat kelajagiga tayyorlash uchun oʻquv imkoniyatlari, konferensiyalar va treninglar bilan taʼminlash orqali taʼlim xodimlarining koʻnikmalarini mustahkamlashni maqsad qilib qoʻygan. [59][58] AQShda yaqinda oʻtkazilgan tadqiqot shuni koʻrsatdiki, xususiy ingliz tili repetitorligi uchun toʻlanadigan oʻrtacha soatlik stavka 22 dollarni tashkil qiladi. [60]

Kosta-Rika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kosta-Rika ingliz tili oʻqituvchilariga boʻlgan yuqori bozor talabi, barqaror iqtisodiy va siyosiy muhit va jonli madaniyat nuqtai nazaridan TEFL oʻqituvchilari orasida mashhur tanlov hisoblanadi. Oʻqituvchi lavozimlari davlat va xususiy maktablar, til maktablari, universitetlar va kollejlar va xususiy repetitorliklarda mavjud. Til maktablariga odatda butun yil davomida ishga yollanadi va biznes ingliz tili oʻqituvchilari ham yuqori talabga ega. Kosta-Rikada TEFL boʻyicha sifatli oʻquv kurslari mavjud boʻlib, ular sertifikatlash bilan bir qatorda kursni tugatgandan soʻng ishga joylashtirishda ham yordam beradi. 

Afrika[tahrir | manbasini tahrirlash]

Afrikadagi TEFL tarixan AQSh Tinchlik Korpusi yoki Chet elda koʻp millatli koʻngilli xizmat tashkiloti kabi yordam dasturlari, shuningdek, boshqa yordam dasturlari bilan bogʻlangan. Aksariyat Afrika mamlakatlarida ikki tilli mahalliy oʻqituvchilar ishlaydi. Baʼzi Afrika mamlakatlaridagi qashshoqlik va beqarorlik xorijlik oʻqituvchilarni jalb qilishni qiyinlashtirdi. Afrikada taʼlimga ajratiladigan davlat sarmoyasi va xususiy sektor oʻsib bormoqda. 

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Andoza:Cmn

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „TEFL, TESL and TESOL: What's the Difference?“. University of Toronto Woodsworth College. Qaraldi: 2021-yil 13-iyul.
  2. ↑ „What's the difference between TEFL, TESL, TESOL and CELTA?“ (en). Teach Away (2021-yil 25-avgust). Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
  3. ↑ „Abbreviations and Acronyms in the Field of English Education“. Globally Taught. Globally Taught (2021-yil 13-iyul). Qaraldi: 2021-yil 13-iyul.
  4. ↑ Divine. „The Fundamentals of Teaching English as a Foreign Language, 6th edition“. ITA Press. Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.
  5. ↑ „What is TEFL?“. International TEFL Academy (2021). Qaraldi: 2021-yil 24-avgust.
  6. ↑ REF. „Do ESL Teachers Need an English Proficiency Test?“ (en-US). Rapid English Fluency (2020-yil 14-sentyabr). Qaraldi: 2023-yil 24-fevral.
  7. ↑ Van Hattum, Ton. „Communicative Approach Rethought“. tonvanhattum.com.br (2006).
  8. ↑ „The Trend and Challenge for Teaching EFL at Taiwanese Universities“. sagepub.com.
  9. ↑ Meddings, Luke. Teaching Unplugged: Dogme in English Language Teaching. Delta, 2009. ISBN 978-1-905085-19-4. 
  10. ↑ Luke, Meddings. „Throw away your textbooks“. The Guardian (2004-yil 26-mart). Qaraldi: 2009-yil 22-iyun.
  11. ↑ „A Guide to TEFL Accreditation“. The Guardian. Qaraldi: 2014-yil 23-aprel.
  12. ↑ "Distance learning courses can also be a good introduction, but feedback on your teaching practice is important and most distance courses will not include this, and therefore will not be acceptable to many teaching institutes." The British Council (Wayback Machine saytida 2013-09-27 sanasida arxivlangan)
  13. ↑ „Are online TEFL courses recognized or accredited?“ (en). OISE University of Toronto TEFL Certification. Qaraldi: 2022-yil 4-yanvar.
  14. ↑ „EPIK (English Program In Korea)-Pay Scale“.
  15. ↑ „Will this TEFL course be accepted or recognized?“. eslinsider.com.
  16. ↑ „TEFL Pay“. Cactus TEFL. — „There does, however, seem to be a basic TEFL LAW, which states that if you're on a full-time contract of 24-26 teaching hours per week, you will have enough money to pay rent in a modest, possibly shared apartment, pay for food, get out and about to explore at weekends, have the odd beer or glass of wine of an evening, and, throughout your contract, get some money put aside for flights home at Christmas. Generally speaking, you tend to live fairly basically, and what you earn is not usually enough to support partners, and family back home or pay back debts or mortgage installments. In many ways, TEFL can be a bit of a return to your student days, where there is less emphasis on material 'stuff' and more is being absorbed into the culture of the experience.“. Qaraldi: 2010-yil 19-may.
  17. ↑ „TEFL Salary Map“. TEFLicious. — „Hover over a country to see average monthly pay and required qualifications.“. 2014-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 21-aprel.
  18. ↑ „What Salary Will You Earn Teaching Abroad in the United Arab Emirates? | Go Overseas“ (en). www.gooverseas.com (2020-yil 9-iyun). Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
  19. ↑ „Ways to Make Money as a Nomad Expat | Planet Asia“ (en-US). Planet Asia (2014-yil 30-iyun). Qaraldi: 2015-yil 11-dekabr.
  20. ↑ Teacher Training (TEFL) Frauds (Wayback Machine saytida 2022-03-31 sanasida arxivlangan), Frank Adamo
  21. ↑ Yazdanpanah, Lily K. (February 2015). "A Quantitative Investigation of ESL Teacher Knowledge in Australian Adult Education". Teaching English as a Second Language - Electronic Journal (Berkeley, California) 18 (4). http://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1057319.pdf. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Phakiti, Aek; Hirsh, David; Woodrow, Lindy (December 2013). "It's Not Only English: Effects Of Other Individual Factors On English Language Learning and Academic Learning Of ESL International Students In Australia". Journal of Research in International Education 12 (3): 239–258. doi:10.1177/1475240913513520. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 „English Teachers (As a Second Language)“. Open Universities Australia.
  24. ↑ "The teaching placement is primarily in the English schools of Phnom Penh. However, there are opportunities to teach business, healthcare, and communications classes as well." Teach English In Cambodia (Wayback Machine saytida 2017-11-14 sanasida arxivlangan)
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Neau, Vira (2010). "The Teaching of Foreign Languages in Cambodia: A Historical Perspective". Language, Culture, and Curriculum 16 (3): 253–268. doi:10.1080/07908310308666673. 
  26. ↑ 26,0 26,1 Hashim, Azirah; Leong, Yee Chee; Pich, Pheak Tra (December 2014). "English In a Higher Education In Cambodia". World Englishes 33 (4): 498–511. doi:10.1111/weng.12110. 
  27. ↑ Vermunt, Jan D. (1995-12-01). "Process-oriented instruction in learning and thinking strategies" (en). European Journal of Psychology of Education 10 (4): 325–349. doi:10.1007/BF03172925. ISSN 1878-5174. https://doi.org/10.1007/BF03172925. 
  28. ↑ Keqiang, Wang (1986). "Teaching English as a Foreign Language in China". TESL Canada Journal 3: 153. doi:10.18806/tesl.v3i0.1001. http://teslcanadajournal.ca/index.php/tesl/article/view/1001/820. 
  29. ↑ „Disney English Language Learning Director in China“. GaijinPot Jobs.
  30. ↑ „Teaching Jobs in China“. teachinchina.cn.
  31. ↑ „Teach in China FAQ“. TDE Recruit FAQ (2021-yil 22-may). 2023-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-aprel.
  32. ↑ „Action taken over illegally hired foreign English teachers“. China Daily.
  33. ↑ Dr. Gregory Mavrides. „Travel and Medical Benefits for Foreign Teachers in China“. Middle Kingdom Life (2008).
  34. ↑ „Getting a visa to teach in China | Hello Teacher!“ (en). www.helloteacher.asia. Qaraldi: 2018-yil 28-noyabr.
  35. ↑ „Notarisation of documents for getting your Chinese Work Visa - Noon Elite Recruitment“ (en-US). Noon Elite Recruitment. Qaraldi: 2017-yil 27-may.
  36. ↑ „USE OF ENGLISH IN MACAU A 'DE FACTO' OFFICIAL LANGUAGE“. MACAU DAILY TIMES (2015-yil 5-iyul). Qaraldi: 2015-yil 6-iyul.
  37. ↑ 37,0 37,1 37,2 Hussain, Wajahat (May 2012). "English Language Teaching in India: A Brief Historical Sketch". Language in India 12 (5). ISSN 1930-2940. http://www.languageinindia.com/may2012/elthistory.pdf. 
  38. ↑ „Constitutional Provisions – Official Language Related Part-17 Of The Constitution Of India“ (hi). National Informatics Centre. 2016-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-dekabr.
  39. ↑ Ames. „Public & Private Schools: What Are Your Options for Teaching English in Japan?“. International TEFL Academy. Qaraldi: 2020-yil 15-iyul.
  40. ↑ „About JALT“. jalt.org.
  41. ↑ „Border enforcement measures to prevent the spread of novel coronavirus (COVID-19)“ (en). Ministry of Foreign Affairs of Japan. Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
  42. ↑ „Top countries ESL teachers should consider applying to as travel restrictions ease in 2021“ (en). Teach Away (2021-yil 31-may). Qaraldi: 2021-yil 30-noyabr.
  43. ↑ Peace Corps. „Mongolia | Asia | Peace Corps“. Peacecorps.gov. Qaraldi: 2013-yil 2-avgust.
  44. ↑ „Native English teacher headcount continues decline-The Korea Herald“. Nwww.koreaherald.com (2013-yil may). 2013-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 2-avgust.
  45. ↑ Australian Embassy, Republic of Korea: Australia-Korea Social Security Agreement
  46. ↑ Bondi. „TEFL – Teaching English Abroad“. Maximonivel (2015-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2017-yil 8-fevral.
  47. ↑ The Language Training Market In Korea (Report). Industry Canada. April 2007. p. 6. ISBN 978-0-662-45857-9. http://publications.gc.ca/collections/collection_2007/ic/Iu44-41-2007E.pdf#page=6. 
  48. ↑ „Teach English in Thailand“. With a degree, a respected TEFL qualification and all the relevant paperwork one can expect to earn a starting salary of around 25,000 Baht (US$800) a month but that could be as high as 60,000 (US$1850) depending on experience and the location of the school.
  49. ↑ „Government vs. Private Language Schools in Thailand“ Some TEFL certificate providers have started offering residential courses in Thailand as a way of ensuring their students the necessary government-required experience and cultural awareness.
  50. ↑ „June 6 – Day of Russian Language in the UN and birthday of great Russian poet A. S. Pushkin“. Golden age. State news agency of Turkmenistan (2021-yil 6-iyun).
  51. ↑ „Home“. www.tesl.ca. Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
  52. ↑ „TESOL Certification for The United Arab Emirates - Abu Dhabi, Dubai UAE“ (en-US). OnTESOL. Qaraldi: 2022-yil 3-aprel.
  53. ↑ Aman Rassouli, Necdet Osam (2019). "English Language Education Throughout Islamic Republic Reign in Iran: Government Policies and People's Attitudes". SAGE Open 9 (2). doi:10.1177/2158244019858435. 
  54. ↑ O'Brien. „English Language in Sudan - a way forward“.
  55. ↑ r'Boul, Hamza (2022). "The spread of English in Morocco". English Today (Cambridge University Press) 38 (2): 72–79. doi:10.1017/S0266078420000449. https://www.cambridge.org/core/journals/english-today/article/abs/spread-of-english-in-morocco/D2270677337464378D0F8E3EF21A9A7F. 
  56. ↑ " South America becomes the most desired destination for teaching English positions and you must be a passport holder from the USA, Canada, Australia, UK, Ireland, South Africa or New Zealand to teach there" Teach English In Argentinia
  57. ↑ Mexico wants its kids to speak English as well as Spanish within 20 years
  58. ↑ 58,0 58,1 „Teaching English in Mexico: What’s Going On?“. 2022-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 8-aprel.
  59. ↑ ABOUT MEXTESOL
  60. ↑ „Average cost of private tutoring per hour“. www.superprof.co.uk (2022-yil 17-yanvar). Qaraldi: 2022-yil 10-fevral.


Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ingliz_tilini_ikkinchi_til_sifatida_oʻrgatish&oldid=4363286" dan olindi